Examenleerling op een democratische school

Met een behoorlijke dosis discipline en een flinke portie intrinsieke motivatie gaat ze er dit jaar voor: het VWO-diploma! In dit verhaal staat een leerling centraal die -wat mij betreft- de essentie van vrijheid,

verantwoordelijkheid en zelfdiscipline belichaamt.

Mijn eigen onderzoek: ‘Handig leren onder middelbare scholieren’ bracht mij ertoe eens een kijkje te nemen bij VO de Vallei. Na een paar interviews met kinderen op een reguliere school, was ik op zoek naar de ervaring van een democratische leerling. Hoe doe je dat? Studeren in een omgeving waar vrijheid en eigen verantwoordelijkheid centraal staan? Tijdens haar verhaal raakte ik meer en meer onder de indruk. Lees mee over discipline, intrinsieke motivatie en zelfredzaamheid.

Democratisch onderwijs is een vorm van gepersonaliseerd leren. Het past om die reden bij het democratische principe dat leerlingen meedenken over hun eigen leerplan. Het idee is namelijk dat leerlingen die zelf verantwoordelijk zijn voor hun eigen leerproces, meer gemotiveerd zijn om te leren. Ze kunnen dan ook in hun eigen tempo leren, uiteraard begeleid door hun docenten. En natuurlijk kun je je diploma halen op vmbo, havo of vwo niveau. In één keer, door het halen van deelcertificaten (die je uiteindelijk inwisselt voor een diploma) of je examens verdelen over een paar jaar. Je kunt lessen volgen bij vakdocenten en oefenen met proefexamens.

"Op de Vallei leer je al snel dat vrijheid niet zonder verantwoordelijkheid komt," begint ze. Zoë, een 18-jarige leerling zit in haar laatste jaar van het VWO en bereidt zich voor op haar staatsexamens: “Biologie, Nederlands, wiskunde B en bedrijfseconomie. En dan heb ik ook nog maatschappijleer.”

Op deze manier haar diploma halen is niet per se makkelijke. Zelfstandig haar weg vinden in de leerstof, structuur aanbrengen in haar dagen en keuzes maken over wat ze wanneer wil leren. Maar ze zou niets anders willen. Integendeel: ze ervaart de vrijheid juist als een enorme kracht.

"Op een gewone school had ik het denk ik niet gered," vertelt ze. "Ik ben iemand die graag haar eigen tempo bepaalt en die gemotiveerd wordt door haar eigen interesses. De Vallei biedt me die ruimte. “Hier mag ik leren wat ik wil, hoe ik wil en wanneer ik wil. En dat werkt voor mij."

Discipline en intrinsieke motivatie

Voor Zoë betekent dit een hoge mate van zelfstandigheid en discipline. "Je moet erecht voor willen gaan," beaamt ze. "Er is niemand die achter je vodden zit of je huiswerk controleert." “Dat moet je allemaal zelf doen.”

"Voor sommige vakken krijg ik huiswerk, soms gericht op examens, soms ter verdieping," legt ze uit. Dit leert ze met online trainers of uit boeken, afhankelijk van het vak. Geen gebrek aan motivatie. Ze is gedreven om te leren en haalt veel voldoening uit het feit dat ze haar eigen keuzes kan maken. "Ik weet waarom ik leer en dat maakt het makkelijker om mezelf te motiveren. En als ik ergens vastloopt, kan ik altijd terecht bij een begeleider of een medestudent."

Een interessante methode die Zoë gebruikt, is het hardop uitleggen van leerstof aan zichzelf, alsof ze lesgeeft. "Als ik het aan iemand anders kan uitleggen, zelfs aan mezelf, dan weet ik dat ik het echt begrijp," zegt ze. Deze zelfreflectie en evaluatie van haar eigen begrip is een krachtige leerstrategie.

Een steun in de rug

Een belangrijke steun in de rug is haar studiemaatje voor Biologie. Samen plannen ze hun gezamenlijke leermomenten, bespreken ze lastige leerstof en motiveren ze elkaar om door te zetten. "We leren niet altijd samen, maar het is fijn om te weten dat ik er niet alleen voor sta," aldus Zoë. Toch erkent ze dat het starten vaak het moeilijkste deel is. "Zonder de constante aanwezigheid van klasgenoten zoals in een reguliere school, vind ik het soms lastig om te beginnen," geeft ze toe. De komende maanden staan in het teken van de examens. Zoë beseft dat het een pittige periode wordt, maar ze is vastberaden. "Ik heb er alle vertrouwen in. Ik heb hard gewerkt en ik weet dat ik het kan."

Onder de indruk loop ik na afloop de stilteruimte uit en de levendige aula in. Zoë is niet de enige examenkandidaat. Er zijn er meer die dit jaar het examenavontuur aangaan. Jongeren die stuk voor stuk hun voorbereiding benaderen met een discipline die ik niet vaak tegenkom bij leerlingen van hun leeftijd. Terwijl ik door de aula loop, vang ik flarden van gesprekken op. Een mengeling van inspiratie en betrokkenheid vult de ruimte. Het is duidelijk dat Zoë's benadering van haar studie hier geen uitzondering is.

Veel succes iedereen!